5 Zaskakujących Zasad Bezpieczeństwa Produktów, o Których Musisz Wiedzieć w Świetle Nowych Przepisów UE

Wstęp: Niewidzialne Zasady Rządzące Twoim Światem

Czy wsiadając na hulajnogę elektryczną albo włączając robota kuchennego, zastanawiałeś się kiedykolwiek nad skomplikowaną siecią zasad, które zapewniają Ci bezpieczeństwo? Każde urządzenie jest wynikiem nie tylko inżynierskiej inwencji, ale także rygorystycznych przepisów. Niedawno Unia Europejska zaktualizowała te ramy, zastępując Dyrektywę Maszynową nowym Rozporządzeniem w sprawie maszyn (UE) 2023/1230. Zmiana ta była konieczna, aby sprostać wyzwaniom ery cyfrowej – gwałtownemu rozwojowi sztucznej inteligencji (AI), Internetu Rzeczy (IoT) i systemów autonomicznych, które zatarły granice starych przepisów, co podkreślono w motywie (12) rozporządzenia. Co istotne, przejście z formy Dyrektywy na Rozporządzenie oznacza, że nowe prawo ma bezpośrednie zastosowanie we wszystkich krajach członkowskich UE bez potrzeby implementacji krajowej, co zapewnia jednolitość i potężniejszą moc prawną. Poniżej przedstawiamy pięć najbardziej zaskakujących i istotnych zasad, które wpływają zarówno na producentów, jak i na użytkowników.

1. Cyberatak to Nowe Zagrożenie Fizyczne

Nowe Rozporządzenie w sprawie maszyn (UE) 2023/1230, po raz pierwszy tak jednoznacznie w przepisach dotyczących maszyn, łączy cyberbezpieczeństwo z fizycznym bezpieczeństwem urządzeń. Zgodnie z Załącznikiem III, sekcja 1.1.9 („Zabezpieczenie przed uszkodzeniem”), oprogramowanie i systemy sterowania muszą być projektowane tak, aby były odporne na złośliwe działania, które mogłyby doprowadzić do niebezpiecznego zachowania maszyny. Nie chodzi tu już tylko o hakera, który zdalnie uruchamia piłę. Jak wskazuje motyw (55) rozporządzenia, ryzyko dotyczy również „systemów o całkowicie lub częściowo samozmieniającym się zachowaniu, wykorzystujących podejścia oparte na uczeniu maszynowym”. Oznacza to, że system AI sterujący maszyną nie może „nauczyć się” zachowania, które naruszałoby jej funkcje bezpieczeństwa.

Waga tej zmiany została podkreślona w analizie firmy Pilz, eksperta w dziedzinie bezpieczeństwa maszyn:

Zagrożenia związane z cyberatakami nie mogą zagrażać funkcjom bezpieczeństwa maszyny.

To przełomowe, ponieważ stanowi formalne uznanie, że cyfrowa ingerencja, a nawet niezamierzona ewolucja systemu AI, może prowadzić do fizycznych wypadków. To całkowicie zmienia podejście do projektowania produktów w dobie Internetu Rzeczy i autonomii.

2. „Istotna Modyfikacja”: Pułapka, w Którą Łatwo Wpaść

Rozporządzenie (UE) 2023/1230 precyzyjnie definiuje pojęcie „istotnej modyfikacji”. Jest to zmiana w maszynie, której nie przewidział pierwotny producent i która może obniżyć jej poziom bezpieczeństwa, na przykład przez wprowadzenie nowego zagrożenia lub zwiększenie ryzyka istniejącego, co wymaga wdrożenia nowych środków ochronnych. Zgodnie z art. 17 rozporządzenia, każda osoba lub firma dokonująca takiej modyfikacji jest prawnie traktowana jak nowy producent ze wszystkimi tego konsekwencjami.

To niezwykle istotne w dobie Przemysłu 4.0, gdzie przedsiębiorstwa nieustannie modernizują i integrują istniejące maszyny, dodając nowe oprogramowanie, czujniki czy moduły AI. Taka modernizacja może fundamentalnie zmienić profil bezpieczeństwa urządzenia i nieświadomie nałożyć na operatora pełne obowiązki producenta, włączając w to konieczność przeprowadzenia nowej oceny zgodności, sporządzenia dokumentacji technicznej i ponownego naniesienia oznakowania CE.

3. Twój Rower Elektryczny to „Maszyna”. I To Ma Znaczenie.

Nowe rozporządzenie (UE) 2023/1230 zaskakująco rozszerza definicję „maszyny”. Zgodnie z motywem (17), obejmuje ona teraz jednoznacznie pojazdy transportu osobistego, takie jak rowery elektryczne czy hulajnogi elektryczne, pod kluczowym warunkiem: że nie podlegają one homologacji typu UE w ramach innych przepisów, np. rozporządzenia (UE) nr 168/2013 dotyczącego pojazdów dwu- lub trzykołowych. Dla wielu popularnych urządzeń tego typu oznacza to wejście w zupełnie nowy reżim prawny.

W praktyce taka klasyfikacja nakłada na producentów i importerów szereg rygorystycznych obowiązków, w tym:

• Konieczność przeprowadzenia oceny zgodności: Proces weryfikacji, czy produkt spełnia wszystkie zasadnicze wymagania w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa.
• Obowiązek sporządzenia dokumentacji technicznej i deklaracji zgodności UE: Kompletny zbiór dokumentów potwierdzających zgodność produktu z przepisami.
• Wymóg umieszczenia oznakowania CE na produkcie: Widoczny symbol potwierdzający, że produkt może być legalnie sprzedawany na rynku europejskim.

Fakt, że popularne urządzenia transportu osobistego podlegają teraz równie rygorystycznym ramom bezpieczeństwa co skomplikowane maszyny przemysłowe, świadczy o ewolucji prawa w odpowiedzi na nowe technologie.

4. Prawdziwe Bezpieczeństwo Zaczyna się na Desce Kreślarskiej, a Nie na Etykiecie

Nowoczesne podejście do bezpieczeństwa opiera się na fundamentalnej filozofii opisanej w normie EN ISO 12100, znanej jako „metoda trzech kroków”. Stanowi ona ścisłą hierarchię działań, które projektant musi podjąć, aby zredukować ryzyko.

Metoda ta składa się z następujących kroków:

1. Projektowanie bezpieczne samo w sobie: Pierwszy i najważniejszy krok to eliminacja lub redukcja ryzyka poprzez zmianę samej konstrukcji maszyny. Jest to najbardziej skuteczna forma ochrony.
2. Techniczne środki ochronne: Jeśli ryzyka nie da się wyeliminować konstrukcyjnie, stosuje się fizyczne bariery (osłony) lub aktywne urządzenia ochronne (np. kurtyny świetlne).
3. Informacja dla użytkownika: Dopiero na samym końcu, dla ryzyka resztkowego, którego nie udało się wyeliminować, stosuje się ostrzeżenia, sygnały i instrukcje.

Prymat projektowania nad pozostałymi środkami jest jednoznacznie podkreślony w samej normie:

„Konstrukcja bezpieczna sama w sobie stanowi pierwszy i najważniejszy krok w procesie ograniczania ryzyka” (Inherently safe design measures are the first and most important step in the risk reduction process).

Oznacza to, że naklejki ostrzegawcze i instrukcje obsługi są absolutną ostatecznością, a nie podstawowym narzędziem zapewnienia bezpieczeństwa. To pokazuje, jak głęboko przemyślany i zorientowany na prewencję jest nowoczesny system oceny zgodności w UE.

5. Cyfrowa Rewolucja w Instrukcjach Obsługi (z Małym Haczykiem)

Idąc z duchem czasu, nowe Rozporządzenie w sprawie maszyn (UE) 2023/1230 oficjalnie zezwala producentom na dostarczanie instrukcji obsługi w formie cyfrowej. To krok w stronę zrównoważonego rozwoju, niosący korzyści takie jak oszczędność papieru, łatwiejszy dostęp i możliwość bieżącej aktualizacji.

Jednakże, jak precyzuje Artykuł 10, ust. 7 rozporządzenia, istnieje kluczowy wyjątek chroniący prawa użytkowników. Na żądanie zgłoszone przez użytkownika w momencie zakupu, producent musi dostarczyć instrukcję w formie papierowej, bezpłatnie, w terminie jednego miesiąca. To pragmatyczny kompromis między postępem cyfrowym a prawami konsumenta, gwarantujący, że każdy, niezależnie od swoich umiejętności cyfrowych czy dostępu do internetu, będzie mógł w pełni bezpiecznie i świadomie korzystać z zakupionego produktu.

Zakończenie: Bezpieczeństwo w Nowej Erze

Nowe przepisy Unii Europejskiej wyraźnie pokazują, że bezpieczeństwo produktów staje się nierozerwalnie zintegrowane ze światem cyfrowym. Producenci muszą teraz uwzględniać ryzyka cyfrowe na równi z mechanicznymi, a ocena zgodności systemów autonomicznych staje się nowym standardem w inżynierii bezpieczeństwa. Regulacje stają się nie tylko bardziej precyzyjne, ale i wymagające, zmuszając do projektowania z myślą o przyszłości.

Skoro Twój rower i inteligentny odkurzacz podlegają tak zaawansowanym regulacjom, jakie codzienne urządzenie jako następne trafi pod lupę inżynierów bezpieczeństwa?

© Made with passion by TECHNICZNI.org